Obsesif Kompulsif Bozukluk (Okb)

Obsesif Kompulsif Bozukluk (Okb) Nedir? Obsesyon: Süreklilik gösteren, tekrar tekrar insanın zihnine giren ve kişiyi rahatsız eden düşüncelerdir. Kişi özellikle aklına gelmemesi için uğraşmasına rağmen kendiliğinden gelirler veya belli durumlar ve ortamlarda kendiliğinden ortaya çıkarlar.

Obsesyona örnekler;

  • “Bulaşma oldu mu? … Kir var mı?
  • Acaba kapıyı kapattım mı?… Ütünün fişini çektim mi?
  • Zarar verebilir miyim?…Farkında olmadan … yapmış olabilir miyim?
  • Bir şey düştü mü?… Eksiklik var mı?
  • İstedim mi? …. İstiyor muyum?
  • Kazaya yol açabilir miyim?
  • Tam oldu mu? … Tam anladım mı?

Ana obsesyonel temalar nelerdir?

  • Kirlilik bulaşması (kirlenme veya hastalık bulaşması),
  • Cinsellik (cinsel olarak yasak utandırıcı bir şey düşünme, isteme, hayal etme),
  • Saldırganlık veya kazaya yol açma (etrafa zarar verici bir şeyler yapma gibi)
  • Dini konulardır (ayıp ya da günah bir şey düşünme, isteme, hayal etme).

Kompulsiyon: Kişinin çoğu defa aşırı veya mantıksız bulmasına rağmen yapmaktan kendini alıkoyamadığı tekrarlayıcı davranışlardır.

  • Kompulsiyonlar geçici bir rahatlama sağlar.
  • Tekrarlayan eylemler (ritüeller) genellikle özel bir sırada gerçekleştirilir.
  • Çocuk ya da genç kompulsiyonlara da direnmeye çalışır.
  • Bir takım koruyucu davranışlar için başkalarından da yardım alır.

Kompulsiyona örnekler;

  • El yıkama, silme, kapıyı kontrol etme, musluğu kontrol, dönüp tekrar bakma,
  • Başkasına sorma,
  • Aynı düşünce veya istek akla gelmeden hareketi tekrar yapma veya belli sayıda bazı hareketleri tekrarlama
  • Zihinsel işlemler sayı sayma, dua etme, tersini söyleme, rahatlatıcı kelimeler
  • Tekrarlama, konuyu zihinde tekrar canlandırarak inceleme, konu üzerinde düşünerek analiz etme, soruya cevap bulmaya çalışma gibi.

OKB’nin alt tipleri nelerdir?

  • Yıkama–temizleme: Kişide kirlilik bulaşma obsesyonu ve yıkanma temizlenme kompulsiyonu vardır.
  • Kontrolcülük: Birey yaptığı veya yapmadığı bir şeyle ilgili eksiklik veya hata olabileceği konusunda şüpheye kapılır ve bunun verdiği sıkıntıyla tekrar tekrar kontrol eder (Kapı, pencere, elektrikli ev aletleri, doğalgaz, araba, eşya, konuştuğu konular, okuduğu yazılar, doldurduğu formları kontrol)
  • Toplama- biriktirme: Gereksiz nesneleri toplar sonra da atamazlar.
  • Düzenleme-sıralama: Çevredeki nesnelerin belli bir düzende durması, simetri, eşyalarda eksiklik, leke, çizik olmamasına gereksinim duyarlar.
  • Tekrarlama: Bu kişilerin aklına kötü veya istemedikleri bir düşünce gelir, ardından bunu etkisizleştirmek için belli eylemleri, sözleri veya düşünceleri tekrarlarlar. Örneğin yakın birinin ölümünü önlemek için giyinip soyunmak, aklına kötü bir şey geldiği için aynı şeyi bu düşünce olmadan yapmak gibi
  • Üzerinde düşünme: Kaygı yaratan düşünce, istek, duygu veya hayaller akla gelir, ardından bunun verdiği sıkıntıyı gidermek için kişi birtakım düşünsel faaliyetlerde bulunmadır. Örneğin eşcinsel olduğu düşüncesi aklına gelen bir kişinin bunun üzerinde düşünmesi, analiz etmesi, konuyu araştırması insanlara bunu sorması gibi.
    • Bazen gündelik sıradan olaylarla ilgili akla sıkıntı yaratan olumsuz bir düşünce gelir, ardından buna karşıt iç tartışma gelişir ve bu konu saatlerce sürer. Örneğin yaptığı bir konuşmada en uygun şekilde konuşup konuşmadığını saatlerce düşünmek gibi.

OKB’li kişilerde;

    • İşlevsel olmayan inanışlar
    • Abartılı bir sorumluluk duygusu
    • Tehlikeye olduğundan daha fazla değer verme
    • Mükemmeliyetçilik
    • Belirsizliğe tahammülsüzlük
    • Düşüncelere aşırı önem verme (örneğin, yasak bir şeyi düşünmenin, o düşünceyi eyleme dökmek kadar kötü olduğuna inanmak)
    • Düşünceleri kontrol etme ihtiyacı gibi belirtiler olabilir.
    • Çocukluk döneminde erkeklerde kızlara göre daha sık görülür.
    • Çocukluk/ergenlik döneminde başlayıp, tedavi edilmediğinde erişkinlik döneminde de devam edebilir, bununla birlikte çocukluk başlangıçlı olguların yaklaşık % 40’ı erken yetişkinlik döneminde düzelme gösterebilir.
    • Çocuklarda kompulsiyonlar gözlenebilir olmaları nedeniyle obsesyonlara göre daha kolay farkedilebilirler.
    • Cinsel ve dini obsesyonlar daha çok ergenlik döneminde görülür.
    • Genetik geçiş söz konusudur. OKB’li çocukların 1. derece akrabalarında OKB görülme sıklığı 10 kat fazladır.

OKB Tedavisi nasıldır?

    • OKB’nin tedavisinde bilişsel davranışçı terapi etkin bir yöntemdir;
      • Obsesyon ve kompulsiyonun tanımı, kişinin ne çeşit obsesyonlarının olduğu ve bu obsesyonların yarattığı huzursuzluk hissini azaltmak için gösterdiği kompulsif davranışlarının tespiti ile farkındalık oluşturma.
      • Bilişsel çarpıtmaların tanınması
      • Bilişsel Yeniden Yapılandırma
      • Rahatsızlık uyandıran obsesyonlarla karşılaşma ve onların doğurduğu kompulsiyon şeklindeki tepkiyi önleme çalışmaları yapılır.
    • Birden fazla alanda obsesyonları olan, terapiye uyum sağlamada güçlük yaşayan, akademik ve sosyal alanlarda işlevselliği belirgin derecede olumsuz etkilenen çocuk ve ergenlerde seçici serotonin gerialım inhibitörleri başta olmak üzere çeşitli ilaç tedavileri de kullanılmaktadır.